Hoeveel sneller kan ik lezen?

Lezen is wellicht het meest tijdsintensieve breinwerk! Wie sneller kan lezen, heeft een streepje voor, dat valt niet te ontkennen. Maar wat is dat dan, 'sneller' lezen?

Een goede oude rationele analyse kan ons hier op weg zetten:

• Wat is lezen eigenlijk?
• Wat willen we bereiken?
• Hoe weten we dat we ons doel bereikt hebben?
• Hoe kunnen we het beter doen?
  

Wat is lezen eigenlijk?

Pauzeer en neem even tijd voor die vraag!

… (pauze)

We kennen het recreatief lezen, zoals bij een roman. We beginnen bij het eerste woord en gaan zo sequentieel door tot het laatste woord. Bij een detectiveverhaal is het zelfs zonde om vooraf even te spieken op het laatste blad. Maar bij een rapport is het gewoonlijk wel goed om eerst naar de conclusie te kijken.

Lezen we poëzie, dan winnen we meestal door traag te lezen, zelfs hardop, zodat we ook van de klankrijkdom genieten. Maar bij het overlopen van een krantenartikel vertraagt dat zogenaamde vocaliseren het lezen, ook als het niet hardop gebeurt. Kijken in stilte versnelt de informatieopname.

Lezen we een reisverhaal, dan is het belangrijk te visualiseren, foto's en filmpjes in je hoofd te maken. Dat kan het lezen vertragen, maar je mist veel als je het niet doet. En hoe leest u een kookboek?

Woordenboeken lezen we niet van A tot Z, maar we zoeken eerst de bladzijde met het woord waarover we meer willen weten.

In een krantenartikel lezen we eerst de kop, om dan te beslissen of we verder lezen.

Lezen is dus eigenlijk geen vaste activiteit, maar een verzameling van kernactiviteiten zoals kijken, opzoeken, volgorde bepalen, enz., al of niet gecombineerd met vocaliseren, visualiseren, enz.

Velen onder ons zijn zich doorgaans slechts bewust van die ene manier die we geërfd hebben van de schoolse, sequentiële leesmethode.

Door de bovenstaande voorbeelden is het al duidelijk dat er heel wat variaties zijn. We verbeteren onze leesresultaten dus door onze flexibiliteit te verhogen. Maar de methodemix hangt af van wat we willen bereiken.

Wat is mijn leesdoel?

Bij recreatief lezen is ons doel meestal ons gewoon goed voelen. Snelheid maakt niet zoveel uit. En sequentieel lezen, met veel visualisaties en vocalisaties kan de ervaring alleen maar intenser maken.

Professioneel lezen heeft meestal te maken met het zoeken naar een antwoord op een vraag. Het is dan ook van het allerhoogste belang voor het lezen die vraag expliciet te stellen, en ze zelfs even kernachtig op te schrijven. Bovendien kan het geen kwaad om je eigen hypothesen in een schemaatje uit te drukken. Op die manier wordt je voorkennis geactiveerd, waardoor interessante elementen in de tekst beter opvallen - ze springen er als het ware uit.

Ik hoor wel eens de tegenwerping: "Ja maar ik lees om mijn vak op te volgen, en dan heb ik geen specifieke vragen". Impliciet zit daar toch een vraag in: "Geef mij een lijst van goede ideeën". Na het lezen kun je dan zien hoeveel ideeën eruit gekomen zijn.

Heb ik mijn leesdoel bereikt?

Dit is belangrijk om te weten wanneer je stopt. Enkel stoppen op het einde van een artikel, boek of webpagina, doet veel tijd verliezen.

Het is vanzelfsprekend nuttig om regelmatig te toetsen of je het doel al bereikt hebt. Het helpt om vooraf een tijdslimiet en dus een kostlimiet te bepalen. Heb je na die tijd geen afdoende antwoord, overweeg dan of het wel de moeite waard is om er meer tijd in te steken.? Misschien is er een betere strategie om het antwoord te vinden: je kunt de vraag stellen aan een collega, andere teksten opzoeken, of je vraag verfijnen.

Hoe lees ik beter?

Ik herhaal het, je flexibiliteit verhogen is heel belangrijk. Meestal beheers je al verschillende technieken, maar ben je je er niet van bewust, waardoor je mix verre van optimaal is. Observeer jezelf, of beter: maak een zelf-leergroepje. Je observeert dan elkaar in verschillende leessituaties en je maakt elkaar bewust van passende en minder passende strategieën. Zo leer je beter uit jezelf te halen wat reeds aanwezig is, al was het maar in de kiem.

Natuurlijk bestaan er ook technieken die je misschien niet kent uit jezelf.
Sommigen kunnen zogenaamd diagonaal lezen om te weten of er in een tekst iets interessants staat. De naam is misleidend: dat lezen verloopt niet diagonaal maar van boven naar beneden. Je plaatst je blik op het midden van de tekstbalk, en je loopt van boven naar beneden. Je blik is niet eng gefocust, zoals bij een jager, maar breed gericht zoals bij een boer die dromerig naar zijn korenveld kijkt. Door niet te focussen zie je ook meer vanuit je ooghoeken. Dat is overigens ook de goede manier om auto te rijden: je ziet wat er van rechts komt zelfs al zijn je ogen naar voor gericht. Als er iets interessants in de tekst staat, springt het in je gezichtsveld, en kun je vertragen om dan de woorden sequentieel te bekijken. Opgelet! Dit werkt vooral goed als je je leesdoel goed hebt voorbereid.
Wellicht is het nu ook duidelijker waarom kranten, zoals deze Vacature, in kolommen gemaakt worden. Als je vanuit het midden van een kolom in een lijn naar beneden kijkt, dan zien je ooghoeken toch alle woorden. Dat is niet het geval bij een roman. Zo zie je dat de vormgeving al een suggestie geeft voor de toe te passen leestechniek.

Tot slot is het doorgaans efficiënt om vaste leesvolgordes te hanteren voor een boek of artikel, zoals

• Voorflap, achterflap
• Inhoudstafel
• Inleiding
• Slot
• Kadertjes en figuren

Heb je plaatsen gedetecteerd waar het antwoord zou kunnen staan, dan kun je daar diagonaal scannen. En valt je oog ergens op, dan kun je verder sequentieel lezen.

Dit werkt natuurlijk des te beter naarmate de auteur zijn tekst ook zo gestructureerd heeft.

Wil je tijd steken in het bevragen van slecht gemaakte teksten? Geloof je dat er in een slechte structuur ook een goede inhoud kan zitten? Dan mag je aan je batterij leestechnieken ook die van het puzzelen toevoegen. En zo ervaar je maar dat ook professioneel lezen recreatief kan zijn.

Voorheen verschenen in Vacature